İslâm Öncesi Dönemden İslâm Sanatına Terazi Motifi ve Anlamları

İslâm sanatları motif ve figür kullanımı bakımından hayli geniş bir bezeme repertuvarına sahiptir. Eserlerde kullanılan süsleme unsurları, sanatının karakterini oluşturan tamamen özgün tasarımlardan meydana geldiği gibi Müslümanların yayıldıkları coğrafyalarda yaşamış olan öncesi medeniyetlerin izlerini de taşıyabilmektedir. Bu noktada terazi, dönemden itibaren varlık gösteren sanatında kullanılagelen motifler arasında yer almaktadır. Öte yandan motife gerek dönemde, gerekse sanatlarında birden fazla mânâ yüklenmiştir. makalede motifin sanat eserlerinde karşımıza çıkan biçimleri temsil ettiği anlamlar, tarihî süreç içerisinde erişebildiğimiz en erken örneklerinden sanatındaki son dönem örneklerine değin verilmiştir. Böylece medeniyetler ile yüklenen ortak anlamlar tespit edilmeye çalışılmıştır. Sanat eserlerine yansıyan terazi motifinin anlam hususlar; gündelik yaşam, ticaret, dünyevî adalet, ilahî Zodyak haritasının yedinci burcu şeklinde sınıflandırılabilir. Belirtilen anlamları eden tasvirler, Antik Mısır, Yunan, Roma, Mezopotamya uygarlıkları başta olmak üzere birçok medeniyetin günümüze ulaşan görülmektedir. Bunun yanında motif, semavî dinlerden Yahudilik Hıristiyanlık’a ait mimarî yapılarda ahiret inancı buna bağlı olarak kıyamet gününde gerçekleşecek ilâhî yargılamayı, Terazi Burcu’nu sembolize unsuru mimarîsinde edebildiğimiz tarihli örneği, burç tasviri çıkmaktadır. Bununla birlikte motifin, mimarîde geç dönemlerde daha ziyade ahireti nesne kullanıldığı anlaşılmaktadır. Zira 18.-19. yüzyıllara tarihlenen camilerin kalem işi bezemeleri, terazinin içinde aldığı cennet, cehennem, mizan, sırat ahirete mahsus konuları bütün ihtiva kompozisyonlara Tarih boyunca yaşamın yönlerinin genel itibariyle inançlar tarafından biçimlendirildiği yadsınamaz gerçektir. Bugün Yunan’da yahut Mısır’da dediğimiz şey, aslında o dönemin dinî inancının somutlaşmış halidir. Aynı durum sanatı için geçerlidir. düşünceden hareketle kullanımı, tasavvufî kaynaklar aracılığıyla okunmaya İki aşamalı gerçekleşen bu okumada, tasvirine dünya/devlet nizamına tekabül Kur’an-ı Kerîm, hadis tasavvuf metinlerindeki kökeni araştırılmış aralarındaki bağı ortaya konulmaya Ayrıca çalışmamızın yaklaşımı olan, metinlerde istifade edilen metaforlar/mecazlar sanattaki motifler/figürler teşekkül bağa dikkat çekilmiştir. Literatürde motifine dair spesifik çalışmanın bulunmaması sebebiyle makalenin alandaki eksikliği gidermesi hedeflenmektedir.